شایع ترین مشکلات زانو: درمان انواع آسیب ها و بیماری های زانو

آسیب‌ها و صدمات، یکی از علل شایع مشکلات زانو هستند. آسیب‌های ناگهانی (شدید) ممکن است براثر یک ضربه‌ی مستقیم به زانو به وجود آید. آسیب‌ها همچنین ممکن است براثر پیچ‌خوردگی غیرعادی، خم شدن یا افتادن بر روی زانو ایجاد شوند. درد، کبودی یا ورم  شاید شدید بوده و ممکن است در همان لحظات وارد آمدن ضربه شروع شود.

استفاده بیش‌ازحد و نادرست از زانو نیز علت دیگری برای زانودرد است. علل دیگر این مشکل عبارت‌اند از بالا رفتن از پله‌ها، زانو زدن و کارهای دیگری که در آن‌ها از زانو استفاده می‌شود. پارگی و فرسودگی در گذر زمان، خصوصاً وقتی سن بالا می‌رود نیز می‌تواند یکی از دلایل بروز زانو درد باشد.

استراحت کردن، همراه با درمان‌های خانگی، اغلب درد را کاهش می‌دهد و به زانو فرصت می‌دهد تا تسکین یابد. اگر دچار یک آسیب جدی در زانو شده‌اید، شاید به آزمایش‌ها و درمان‌هایی نیاز داشته باشید.

متخصصین کلینیک توان‌بخشی و فیزیوتراپی امید پس از معاینه دقیق بیمار و انجام تصویربرداری‌های لازم، برنامه درمانی مناسبی را برای هر بیمار بر اساس سن، شدت آسیب و نوع فعالیت با رویکرد پلکانی تجویز می‌کنند. درمان از روش‌های ساده‌ای مانند ورزش و استفاده از زانوبند آغاز می‌شود و در صورت لزوم درمان‌های پیچیده‌تر مانند تزریق ژل، پی آر پی و اوزون درمانی تجویز خواهد شد.

آناتومی زانو:              

زانو، یک مفصل پیچیده است. این مفصل همانند یک لولای در عمل می‌کند و به فرد اجازه می‌دهد تا پاهای خود را خم و راست کند و بتواند بنشیند، روی زانوها خم شود، بپرد و بدود.

زانو از این چهار مؤلفه تشکیل‌شده است:

• استخوان‌ها
• غضروف
• رباط‌ها
• تاندون‌ها

استخوان فمور که معمولاً با نام استخوان ران شناخته می‌شود، در بالای مفصل زانو قرار دارد و استخوان ساق پا یا همان تیبیا، در پایین مفصل زانو قرار گرفته است. کشکک یا کاسه‌ی زانو، روی قسمت‌های اتصال بین فمور و تیبیا را می‌پوشاند.

غضروف، بافتی است که در زیر استخوان‌های مفصل زانو قرار می‌گیرد و کمک می‌کند تا رباط‌ها به‌راحتی روی استخوان‌ها بلغزند و از استخوان‌ها در مقابل ضربه محافظت می‌کند.

چهار رباط در زانو وجود دارد که درست همانند طناب‌هایی استخوان‌ها را در کنار هم و ثابت نگه می‌دارند. تاندون‌ها عضلات نگه‌دارنده‌ی مفصل زانو را به استخوان‌های واقع در قسمت‌های بالای پا و پایین پا متصل می‌کنند.

انواع مشکلات زانو:

مشکلات و آسیب‌های شایع زانو شامل مواردی می‌شوند که در پایین به آن‌ها شاره خواهیم کرد:

آرتروز 

استئوآرتریت (آرتروز سایشی و فرسایشی)، شایع‌ترین نوع آرتروز است که زانو به آن مبتلا می‌شود. این نوع آرتروز، یک روند تحلیل کننده است که در آن غضروف واقع در مفصل زانو به تدریج فرسوده و تحلیل می‌رود و اغلب در افراد میان‌سال و سالخورده بروز می‌کند. استئوآرتریت می‌تواند براثر وارد آمدن فشار بیش از اندازه بر روی مفصل، از جمله صدمات مکرر یا اضافه وزن زیاد، ایجاد شود.

روماتیسم مفصلی 

روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید نیز می‌تواند با ملتهب کردن مفصل و نیز با تخریب غضروف زانو، زانو را تحت تأثیر قرار دهد. سن ابتلا به روماتیسم مفصلی اغلب پایین‌تر از سنین ابتلا به آرتروز می‌باشد.

رگ به رگ شدن (پیچ خوردگی یا کشیدگی) رباط‌ها یا ماهیچه‌های زانو

رگ به رگ شدن رباط‌ها یا ماهیچه‌ی زانو معمولاً بر اثر یک ضربه به زانو یا یک پیچ خوردگی ناگهانی در زانو به وجود می‌آید. علائم این عارضه اغلب شامل درد، ورم و مشکل در راه رفتن می‌شود.

شکستگی‌ها 

هر یک استخوان‌های داخل یا اطراف زانو ممکن است شکسته شوند .استخوانی که بیشتر از همه در این مفصل می‌شکند، کشکک یا کاسه‌ی زانو است.

ضربات خیلی شدید، مانند افتادن یا تصادف، دلیل بیشتر شکستگی‌ها در زانو می‌باشند. افرادی که از قبل مبتلا به پوکی استخوان هستند، ممکن است فقط با برداشتن یک قدم اشتباه یا یک لغزش، دچار شکستگی در زانو شوند.

آسیب‌هایی به رباط صلیبی قدامی ACL:

رباط صلیبی قدامی ACL ، به صورت مورب در جلوی زانو قرار می‌گیرد و باعث پایداری و ثبات مفصل می‌شود. آسیب‌های وارده به رباط ACL می‌توانند جدی و نیاز به عمل جراحی داشته باشند.

آسیب‌های وارده‌ی رباط صلیبی زانو، بر اساس مقیاس از یک تا سه درجه، درجه بندی می‌شوند. کشیدگی درجه یک، یک آسیب خفیف به رباط صلیبی است، در حالی که آسیب درجه ۳ آن به پارگی کامل آن اشاره دارد.

افراد ورزشکاری که در ورزش‌هایی برخوردی مانند فوتبال یا فوتبال آمریکایی، اغلب دچار آسیب در رباط صلیبی قدامی می‌شوند. البته این ورزش ها تنها علت بروز این آسیب نیستند.

فرود نامناسب از یک پرش یا تغییر جهت سریع در طی حرکت می‌تواند منجر به پارگی رباط صلیبی شود. 

دررفتگی :

در رفتگی زانو هنگامی رخ می‌دهد که استخوان‌های زانو از محل قرارگیری و تراز مناسب خود خارج می‌شوند.

در هنگام دررفتگی زانو، یک یا چند استخوان ممکن است از جای خود خارج شوند. مشکلات و عیوب ساختاری یا صدمات وارده‌ای مانند سوانح رانندگی، سقوط و ورزش‌های برخوردی، می‌توانند علت دررفتگی زانو باشند.

پارگی‌های مینیسک:

وقتی از پارگی غضروف زانو صحبت می‌شود، احتمالاً منظور پارگی مینیسک زانو می‌باشد.

مینیسک ها، دو تیغه‌ی لاستیک مانند غضروفی هستند که بین استخوان ران و استخوان ساق پا واقع شده‌اند. این اجزای غضروفی می‌توانند به‌طور ناگهانی، در حین فعالیت‌های ورزشی، پاره شوند. پارگی مینیسکها همچنین ممکن است بتدریج براثر بالا رفتن سن و پیری نیز به وجود بیاید.

وقتی مینیسکها براثر روند طبیعی پیری پاره شوند، تحت عنوان پارگی تحلیل رونده‌ی مینیسک از آن یاد می‌کنند.

با یک پارگی ناگهانی در مینیسک، ممکن است یک صدای تق و تق شنیده یا احساس شود. بعد از اولین صدمه، ممکن است در طی چند روز، درد، ورم و گرفتگی در زانو بیشتر شود.

بوریست زانو :

بورسا، کیسه‌های مملو از مایعی هستند که در زیر مفاصل زانو قرار دارند و به تاندون‌ها و رباط‌ها اجازه می‌دهند تا به‌راحتی بر روی مفصل بلغزند.

این کیسه‌ها می‌توانند براثر استفاده‌ی بیش از حد یا فشارهای مکرر ناشی از زانو زدن، متورم و ملتهب شوند. این عارضه بوریست نام دارد.

اکثر موارد بوریست زانو جدی نبوده و می‌توان آن‌ها را با درمان خانگی برطرف کرد. اگرچه برخی موارد ممکن است به درمان با انتی بیوتیک یا اسپیریشن (مکش) (روشی که در آن از یک سوزن برای بیرون کشیدن مایع اضافی استفاده می‌شود) نیاز داشته باشد.

التهاب تاندون‌ها:

تاندونیت (Tendonitis) یعنی التهاب تاندون یا التهاب زانو، تحت عنوان تاندونیت کشکک نیز شناخته می‌شود. این عارضه شامل یک آسیب به تاندونی می‌شود که کشکک را به استخوان ساق پا متصل می‌کند.

تاندون پتلار (کشکک) با قسمت جلوی ران کار می‌کند تا زانو بتواند کشیده شود و فرد قادر به دویدن، پریدن و انجام فعالیت‌های ورزشی دیگر باشد.

تاندونیت که با نام jumper’s knee نیز شناخته می‌شود، در میان ورزشکارانی که پرش‌های مکرر دارند، شایع است. اگرچه هر فردی که فعالیت فیزیکی دارد می‌تواند درخطر بروز این آسیب قرار بگیرد.

پارگی‌های تاندون :

تاندون‌ها، بافت‌های نرمی هستند که ماهیچه‌ها را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. تاندونی در زانو که بیشتر آسیب می‌بیند، تاندون پتلار است.

برای یک ورزشکار یا فرد میان‌سالی که درگیری فعالیت‌های فیزیکی می‌باشد، پارگی یا کشش تاندون‌ها امری غیرعادی نیست. ضربه‌ی مستقیم ناشی از یک سقوط یا یک اصابت نیز ممکن است منجر به یک پارگی در تاندون شود.

آسیب‌های رباط جانبی یا لیگامان کلترال :

رباط‌های جانبی یا لیگامان کلترال، استخوان ران را به استخوان ساق پا متصل می‌کنند. آسیب به این رباط‌ها در میان ورزشکاران، خصوصاً آن‌هایی که در ورزش‌های برخوردی شرکت دارند، مشکلی شایع است.

پارگی رباط‌های جانبی اغلب براثر یک ضربه‌ی مستقیم یا برخورد با فردی دیگر یا یک شی‌ء به وجود می‌آید.

 سندروم زانوی دوندگان :

سندروم زانوی دوندگان  در میان دوندگان مسافت‌های طولانی امری شایع است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که باند ایلیوتیبیال Iliotibial band ITB که در قسمت خارجی زانو واقع شده است، بر روی سطح خارجی مفصل زانو کشیده می‌شود.

درد این سندروم معمولاً به صورت یک سوزش خفیف شروع می‌شود. این درد می‌تواند به تدریج ادامه یابد تا حدی که دونده ناچار به متوقف کردن کار خود برای مدتی می‌شود تا باند ایلیوتیبیال بهبود یابد.

آسیب به رباط صلیبی خلفی PCL 

آسیب به رباط صلیبی خلفی PCL، در پشت زانو واقع شده است. این رباط یکی از بسیار رباطی است که استخوان ران را به استخوان ساق پا متصل می‌کنند. این رباط از عقب رفتن بیش از حد استخوان ساق پا جلوگیری می‌کند.

برای آسیب به رباط صلیبی خلفی، فشار خیلی قوی نیاز است و در حالی ست که زانو به حالت خمیده باشد. این میزان از فشار معمولاً هنگامی رخ می‌دهد که فرد به شدت روی زانوهای خم شده سقوط کند یا در هنگام یک تصادف، به زانوی خم شده ضربه‌ی شدید وارد می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر زانو درد مزمن شود یا بیشتر از یک هفته ادامه یابد، موضوعی جدی ست و فرد باید با یک پزشک مشورت کند. اگر دامنه حرکتی در مفصل محدود شده است یا درصورتی‌که خم کردن زانو برایتان دشوار شده است، مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود.

در موارد ضربه یا فشار شدید و مستقیم به زانو، بعد از آسیب باید حتماً باید تحت بررسی پزشکی قرار بگیرد.

روش های درمان: 

درمان با توجه به علت بروز زانو درد و خصوصیات آسیب وارده، متغیر است. در موارد کشیدگی و آسیب‌های ناشی از کارکرد بیش از حد زانو، استراحت و استفاده از یخ معمولاً به زانو فرصت می‌دهد تا به مرور زمان بهبودی یابد.

درمان ممکن است شامل کنترل درد و التهاب با دارو نیز باشد. در بیشتر موارد، فرد باید برای مدتی استراحت کند.

در موارد پارگی‌ها یا آسیب‌های ناشی از تروما ممکن است به بریس زانو بند حرکت دادن و برگرداندن زانو به جای خود یا عمل جراحی نیاز باشد. در صورت نیاز به عمل جراحی، فرد ممکن است بعد از عمل، قادر به استفاده از زانوی خود نباشد و یا حتی در طول دوره‌ی نقاهت، شاید به عصا یا ویلچر نیاز داشته باشد.

 در برخی موارد، ممکن است برای کمک به بازیابی حرکات و قدرت زانو و پای بیمار، به درمان فیزیکی و فیزیوتراپی نیاز باشد.

پیشگیری :

پیشگیری از آسیب‌های زانو همیشه امکان‌پذیر نیست، اما فرد می‌تواند مراقبت‌هایی را برای کاهش این خطرات انجام دهد. به‌طور مثال، فردی که می‌دود یا ورزش می‌کند باید کفش‌های مناسب و پوشش‌های محافظتی بپوشد.

در موارد ابتلا به سندروم باند ایلیوتیبیال و آسیب‌های ناشی از کارکرد بیش از حد، فرد ممکن است مجبور شود که مسافت دویدن خود را تا چند کیلومتر کاهش دهد.

تمرینات ورزشی بخصوصی نیز وجود دارند که به تقویت ماهیچه‌های کوچک‌تر پا کمک خواهند کرد و می‌توانند به پیشگیری از آسیب کمک کنند. در نهایت انجام حرکات کششی در قبل و بعد از ورزش می‌تواند از آسیب‌هایی به زانو پیشگیری کند.

همچنین تغذیه‌ی مناسب، خصوصاً برای ورزشکاران، حائز اهمیت است. پروتئین، کلسیم و ویتامین D از جمله مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سلامت استخوان‌ها، عضلات و رباط‌ها می‌باشند